Polscy muzealnicy pomagają muzeom w Ukrainie

     Ponad 40 ukraińskich instytucji   muzealnych otrzymało wsparcie finansowe od Polskiego Komitetu Pomocy Muzeom Ukrainy w pierwszych miesiącach rozpętanej przez Rosję wojny. Ta inicjatywa publiczna współdziała z instytucjami rządowymi Polski i wieloma partnerami z różnych krajów świata. Wojna wciąż trwa, ale komisja już myśli o powojennej odbudowie i modernizacji ukraińskich muzeów.

     Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy powstał na początku marca z inicjatywy polskich muzealników, którzy od dawna współpracują z ukraińskimi instytucjami na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego. Obecnie zrzesza 55 członków. W jej skład weszli znani muzealnicy i działacze kultury: Wojciech Falkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie, Piotr Cywiński, dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau, Adolf Juzwenko, dyrektor Ossolineum we Wrocławiu, Joanna Mytkowska, dyrektor Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Zbigniew Wawer, dyrektor Królewskiego Muzeum „Królewskie Lazenky” w Warszawie, Robert Zydel, dyrektor Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Karolina Grabowiec-Matijas, dyrektor Muzeum Emigracji w Gdyni i in. Na czele tej społecznej inicjatywy stoi Jan Oldakowski, dyrektor jednego z najnowocześniejszych muzeów w Polsce – Muzeum Powstania Warszawskiego. To w tej instytucji działa sekretariat komitetu.

     Członkowie Komitetu opublikowali oświadczenie wyjaśniające, dlaczego Polacy są zaniepokojeni losem ukraińskich muzeów. W szczególności zauważyli: „Kradzież i niszczenie wartości kulturowych w naszym kraju osiągnęło w czasie II wojny światowej wyjątkowe rozmiary; zwieńczeniem było całkowite grabieże i zniszczenie Warszawy w czasie Powstania Warszawskiego i bezpośrednio po jego stłumieniu. Żaden naród i państwo nie powinny już nigdy więcej ponosić takich strat. Niestety, dziś zagraża Ukrainie”. Wśród celów stawianych przez polskich muzealników jest nie tylko pomoc ukraińskim kolegom w zabezpieczaniu zbiorów muzealnych, digitalizacji i inwentaryzacji zbiorów, ale także zbieranie informacji o grabieży i niszczeniu ukraińskich wartości kulturowych przez okupanta.

     Członkowie Komitetu twierdzą, że ich inicjatywa powstała spontanicznie jako szczera reakcja na rosyjską agresję w Ukrainie. Dlatego w pierwszych tygodniach wojny ich działania były w większości spontaniczne, ponieważ trzeba było szybko reagować na niespotykane dotąd wyzwania dla muzealnego biznesu. Przede wszystkim z Polski w Ukrainę wysłano materiały mające chronić zbiory muzealne przed ewentualnymi uszkodzeniami podczas ostrzału i bombardowań. Już w marcu szereg ukraińskich muzeów otrzymało polskie paczki i skrzynie, sprzęt przeciwpożarowy, folię bąbelkową, pochłaniacze wilgoci, osuszacze, materiały budowlane i naprawcze, a także wizualizery i skanery do digitalizacji zbiorów muzealnych.

     Udzielenie niezbędnej pomocy ukraińskim muzealnikom byłoby niemożliwe bez wsparcia polskich sponsorów i zagranicznych partnerów komitetu. Do szczytnej inicjatywy dołączyły Metropolitan Museum of Art, Szwajcarska Fundacja Sztuki, Kultury i Historii, Estońska Biblioteka Narodowa, Parlament Europejski, Muzeum Uniwersyteckie w Bergen i inne. Wsparcie logistyczne działań komisji zapewnia Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

     W Ukrainie polska pomoc trafia przede wszystkim do Lwowa, gdzie jej dystrybucję koordynuje Centrum Ratowania Dziedzictwa Kulturowego, które mieści się na terenie Biblioteki Naukowej Politechniki Lwowskiej. Stamtąd materiały przeniesione z Polski zostały przekazane do Muzeum Narodowego im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie, Regionalnego Muzeum Sztuki Sumy im. Sztuka Huculszczyzny i Pokucji im. Jozafata Kobryńskiego, historyka narodowego – rezerwatu kultury „Stolica hetmańska” w Baturyn, Winnickiego Regionalnego Muzeum Krajoznawczego i wielu innych. Z kolei Narodowe Muzeum Historyczne w Dniepropietrowsku im. Dmytro Jawornicki (Dnipro).

     Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy będzie nadal pomagał w zabezpieczaniu zbiorów muzealnych, zwłaszcza w małych muzeach, zgodnie z prośbą partnerów ukraińskich. Już teraz członkowie komisji mówią, że pomogą swoim ukraińskim kolegom przemyśleć i unowocześnić muzealne eksponaty. Zarówno polscy, jak i ukraińscy muzealnicy są zgodni, że wojna zmusza nas do zastanowienia się nad misją muzeum i nowoczesnymi sposobami jej realizacji.

     Nowym kierunkiem działalności komitetu była zbiórka środków na powojenną odbudowę zniszczonych lub uszkodzonych muzeów ukraińskich. Jak podkreślili w swoim oświadczeniu polscy muzealnicy, walka o zachowanie kulturowego i narodowego dziedzictwa Ukrainy to wspólna walka Ukraińców i Polaków.

     Rostislaw Kramar, dziennikarz i tłumacz, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego

     Fot. Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy, 2022